Kontakt lenslerin muayene ve uygulaması:
Neden göz hekimi tarafından yapılmalıdır?
Göz doktorları, insan gözünün doğal ve hastalanmış özelliklerini değerlendirmek, gerekirse tedavi etmek üzere eğitim almış hekimlerdir.
Göz hekimi için gözün (KL kullanılmasını da içeren) optik sorunları göz muayenesi ve değerlendirilmesinin bir parçasıdır. Optik sorunlar gözün diğer hastalıklarından bağımsız değildir. Teşhis ve tedavi için tüm muayene bulguları (optik olanlar dahil) beraberce değerlendirilir.
Göz hekimi normal bir muayenede herhangi bir şikayeti olmayan her insanın ortalama senede bir takip edilmesi gereken gözün detaylı muayenelerini yapar:
- Gözlük camının ve görmenin (görme keskinliğinin) tespiti
- (KL’in de üzerine oturduğu) kornea ve konjonktivanın muayenesi
- Göz tansiyonu ölçümü
- Göz merceğinin muayenesi (saydamlığını yitirmesi durumunda katarakt oluşur)
- Ağ tabaka (retina) muayenesi (retina incelmesi veya yırtığı, retina dekolmanı, sarı nokta hastalıkları ve diğer bir çok hastalıklar olabilir)
Bunların dışında gerektiği zaman diğer birçok göz muayenesini devreye sokar.
Vücuttaki bir çok hastalığın gözde problem oluşturup oluşturmadığına bakar. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, guatr, romatizma ve başka hastalıklar vücutta ilk bulguyu gözde verebilirler. ve bu bulgulardan yola çıkılarak yapılan tetkiklerde teşhis göz hekimi tarafından konabilir.
Hastanın KL takmak istemesi durumunda ek olarak:
- Konjonktivanın ve göz yüzeyinin KL kullanımına uygun olup olmadığı
- Göz yaşı miktarı ve kalitesinin KL kullanımı için yeterli olup olmadığı (çeşitli testler ile) değerlendirilir.
Bu muayeneler KL kullanmayacak bir hastada tedavi gerektirmezken, KL kullanacak hastada tedavi gerektiren durumların tespit edilmesini de sağlar.
KL hastasının göz hekiminde muayene olarak KL alması bu nedenlerle halk sağlığı açısından gereklidir.
Kontakt lens muayenesi hangi basamakları içerir?
- Kontakt lens uygulamasının başlangıcında doktor tarafından rutin göz muayenesi yapılır;
- KL kullanımı amaçlanıyor ise ek olarak konjonktiva ve korneanın KL kullanımına uygun olup olmadığı belirlenir, gerekiyor ise KL uygulaması öncesi ilaç tedavisi uygulanır.
- KL kullanımı için yeterli gözyaşı olup olmadığı gözyaşı fonksiyon testleri ile belirlenir.
- Her hastanın gözü KL kullanımı için uygun olmayabilir: Hastaya KL kullanmasının uygun olmayacağı bildirilir.
- Bazı hastalar için(kozmetik olarak değil) tıbben en uygun çözüm KL’tir. Bu hastalara göz hekimi tarafından özellikle KL önerilir.
- Bazı hastalar gözlerindeki özellik nedeni ile sadece özellikli KL’ler kullanılabilir ve kullanmalıdırlar.
- Hastanın gözüne en uygun özelliklere sahip KL seçilir,
- Göz hekimi gözetiminde KL göze uygulanır,
- KL’in göz üzerindeki duruşu, hareketi gibi konularda teknik kontrolü yapılır,
- KL’in takma, çıkarma ve temizleme/bakımı ile ilgili bilgiler verildikten sonra KL reçetelendirilir.
KL muayenesi yukarıdaki aşamalarda görüldüğü gibi kişiye ve göze özeldir.
Bu aşamalarda göz hekiminin olmaması hastanın göz sağlığına önemli zararlar verebilir.
Her hasta kendine özgü özelliklere sahip olduğu gibi her kontakt lensin de farklı özellikleri mevcuttur.
Temel özelliklerden bir tanesi kontakt lensin iç yüz eğimidir ve o kişinin kornea tabakasının eğimi ile uyumlu olmalıdır. Aksi takdirde lensin hareketi istenenden az veya fazla olabilir. Eğer az ise, sıkı uygulamaya bağlı dokunun nefes alamamasına; fazla ise aşırı hareket nedeniyle yüzey dokularda sürtünmeye bağlı zedelenmeye sebep olur ki her ikisi de göz yüzeyinde olumsuz değişikliklere yol açabilir hatta mikropların korneaya yerleşerek ülser oluşturmasına zemin hazırlayabilir.
Başka bir değişken kontakt lensin yapıldığı materyaldir ve her materyal de oksijen geçirgenliği, su tutuculuğu, yüzey kirlenmesi anlamında farklılıklar gösterir. Göz yüzey dokularının yaşamını devam ettirebilmesi için nefes alması yani yeterince oksijene ulaşabilmesi gereklidir. Oksijen geçirgenliği yetersiz olan veya uzun süre kullanıldığı için soluk alabileceği boşluklar kirlilik nedeniyle tıkanan kontakt lensler koruyucu hücrelerin ölümüne ve gözün savunma sisteminin yıkılmasına neden olurlar. Böyle bir ortamda istenmeyen mikropların yerleşip göz sağlığını ciddi riske sokan ülserleri oluşturması mümkündür.
Kontakt lens kullanımı, doktor tarafından düzenli olarak denetlenmelidir
Kontakt lensler gözlüklerden farklı olarak göz ile dinamik ilişki içindedirler. Göz yüzeyine ulaşan oksijen miktarında azalma veya mekanik etkileri ile bağlantılı olarak uzun dönemde göz sinirlerinin iletim özelliklerini değiştirerek duyarsızlığa neden olurlar. Bu yüzden kontakt lens kullanan kişiler gözlerinde ortaya çıkabilecek sorunları hemen fark edemeyebilir ve sonuçta teşhis ve tedavide gecikme olabilir. Bu nedenle kontakt lens kullanıcılarının hiçbir şikayetleri olmasa dahi, oluşabilecek değişikliklerin yakalanabileceği bir zaman aralığında (ortalama 6 ay) doktorlarına başvurmaları gereklidir. Böylece göz doktorları, kişinin fark edemediği ve potansiyel risk taşıyan değişiklikleri yakalama şansına ulaştıkları gibi kontakt lens kullanıcısının kullanım hatalarını da saptayıp zamanında uyarma görevini de yapabilirler.
Kullanma sıklığı ve gözde kalma süresi doktor tarafından belirlenmeli; titizlikle uygulanmalıdır.
En sık rastlanan hatalardan bir tanesi lenslerin önerilen süreler içinde değiştirilmemesi ve aynı gün içinde istenenden daha uzun süre kullanılmasıdır. Kontakt lensler sürekli olarak gözyaşı ve göz dokuları yanında dış ortamdaki toz, ısı ve hava değişimi gibi faktörler ile temas halindedirler. Bu nedenle zaman içinde gözyaşına ait bazı maddelerin (protein, musin gibi) ve kişinin yaşadığı ortama ait tozların birikimi sonucu lens yüzeyi adeta bir tabaka ile kaplanır, su oranı değişir, bunun sonucunda lensin oksijen geçirgenliği değiştiği gibi görsel başarısı da olumsuz yönde etkilenir. Bütün bunlar lensin ayda bir değişilmesi ile aşılabilecek iken basit bir ihmal veya masrafı azaltma çabası ile aynı lensin önerilenden uzun süre kullanılması sonucu enfeksiyon ve allerjiye davetiye çıkarılmakta ve göz sağlığı riske sokulabilmektedir. Günümüzde sıklıkla tercih edilen uygulama şekli günlük kullanım/aylık değişim şeklindedir. Ayrıca günlük kullan_at şeklinde sık değişim programları, temizleme solüsyonlarına ihtiyaç duyulmaması ve yukarıda sözü edilen birikimlerin oluşması için yeterli zamanın bulunmaması anlamında yarar getirebilir.
|
Türk Oftalmoloji Derneği Resmi Kontakt Lens Bilgilendirme Sitesi.